analiza porównawcza

Czujecie już ciepły oddech komisji egzaminacyjnej przed jutrzejszym dniem? Tak, ja też. Oczywiście czuję, że za mało umiem, że nie poświęciłam temu wystarczająco dużo czasu. Jutro jeszcze przed maturą czeka mnie obrona projektu na studiach na temat Gazociągu Północnego i projektu negocjacji strategicznych dla strony polskiej i innych krajów nadbałtyckich. Lovely, szczególnie jeśli w głowie mam tylko obrazy, kolory, linie i kreski. Mogę jutro profesorowi wyłożyć analizę rysunków projektowych rurociągu i jej inspiracje linearyzmem, kompozycjami Strzemińskiego i kaligrafią japońską…. Shit, nie jest dobrze. Mam nadzieję, że Wy (jest Was ponad 1 200 dziennie!) macie się lepiej…

Na deser analiza porównawcza…

KOMPOZYCJA

Kompozycja to sposób ułożenia na płaszczyźnie obrazu elementów formalnych, tworzących dzieło tak, by organizowały one pewną całość.

– kształt pola obrazowego / format obrazu (kompozycja zewnętrzna)

– prostokąt / kwadrat / koło / romb

– poziom / pion 

 – podziały kompozycyjne wprowadzające ograniczenia w obrębie kompozycji i porządkujące ją

Schemat kompozycyjny – stały układ elementów kompozycyjnych charakterystyczny dla danego kierunku, epoki, itp. W zależności od charakteru schematu możemy wyróżnić takie układy kompozycyjne jak:

– kompozycja otwarta / zamknięta
– zwarta / luźna
– dynamiczna / statyczna
– diagonalna (skośna / przekątna) – kompozycja oparta na przewadze skosów z ograniczeniem zaznaczenia kompozycyjnego pionów i poziomów, akcentowana np. kolorem, światłocieniem. Jest jednym z elementów typowych m.in. dla malarstwa barokowego
– horyzontalna – rozbudowanie kompozycji wszerz, wydobycie kierunków poziomych, którym podporządkowane są osie i kierunki pionowe, często z zastosowaniem izokefalizmu – układu przedstawionych postaci z umieszczeniem głów w jednej lini, np. bizantyjskie mozaiki
– wertykalna – rozbudowanie kompozycji w kierunku pionowym, przeciwieństwo kompozycji koryzontalnej
– figura piramidalna – kompozycja oparta na trójkącie / piramidzie, w którym zamknięta jest kompozycjnie główna grupa figur, częsta w malarstwie włoskim dojrzałego renesansu, np. Madonny Rafaela

Przy analizie / opisie kompozycji można również dostrzec i uwzględnić takie jej cechy i składniki jak:

 plan

– czy kompozycja jest jednoplanowa / wieloplanowa
– czy plany są wyodrębnione
– czy zastosowano perspektywę linearną / powietrzną
– czy jest to kompozycja strefowa (pasowa) / układ kulisowy

centrum lub dominanta kompozycyjna

– czy posiada wyraźne centrum i co je stanowi
– czy centrum kompozycyjne jest zarazem środkiem geometrycznym czy jest tożsame z centrum treściowym (np. Ostatnia Wieczerza Leodarda da Vinci)
– kompozycja podkreśla / uwydatnia / uwypukla treść i tematykę
– czy kompozycja posiada dominantę i co ją stanowi

horyzont

– wyraźnie zaznaczony / nieokreślony
– obniżony / podwyższony
– równowaga pionów i poziomów 

ruch

– dośrodkowy / odśrodkowy
– wielokierunkowy
– napięcia kierunkowe sugerujące

ŚWIATŁOCIEŃ

Światłocień jest to rozłożenie i wzajemne przenikanie się świateł i cieni stosowane w rysunku, malarstwie i grafice w celu wydobycia efektu trójwymiarowości. Rysunek światłocieniowy to taki, w którym uwzględniono jedynie różnice tonalne wynikające z oświetlenia przedmiotu, a nie wzięto pod uwagę różnic walorowych.

– źródło światła – widoczne na obrazie / nieokreślone, padające spoza obrazu
– naturalne / sztuczne (także określone / nieokreślone)
– światło rozproszone (równomiernie rozłożone) / punktowe, kierowane na pewne partie – np. wydobywające motyw dominujący
– najjaśniejszy punkt / najciemniejszy punkt
– wyraziste / mało znaczące (powodujące ostre kontrasty lub nie)
– modelujące formy głęboko (ostro) / modelujące pobieżnie, lekko podkreślając formę
– kierunek padania światła podkreślony formą (np. duktem pędzla, fakturą) / niezależny kierunek
– refleksy świetlne (bliki)
– modelunek światłocieniowy – silny / miękki 
– światło nadające głębi / płaszczyznowe 

pojęcia

– nokturn (pejzaż malowany porą wieczorną lub o zmierzchu)
– luminizm, ew. maniera tenebrosa (zainteresowanie światłocieniem było szczególnie charakterstyczne dla epoki hellenizmu i epoki baroku, stąd przy obrazach barokowych korzystamy z podobnych pojęć) 

KOLORYSTYKA

Kolor czasami zamiennie nazywny barwą to jedna z podstawowych jakości zmysłowych odbieranych przez siatkówkę oka. Kolory dzieli się na trzy podstawowe grupy:

1. chromatyczne (zasadnicze, pochodne)
2. achromatyczne (obojętne)
3. ziemne 

W kolorystycznym opisie podajemy:

gama kolorystyczna

– szeroka (barwy chłodne i ciepłe) / wąska (tylko chłodne lub tylko ciepłe), jeśli występuje przewaga którejś z gam kolorystycznych, należy określić, czy przeważają barwy chłodne, czy ciepłe
– barwy dźwięczne / stonowane (delikatne, wysublimowane)
– barwy czyste (tylko podstawowe i pochodne) / złamane (barwami dopełniającymi)

określenie dominanty kolorystycznej (jakie barwy dominują?)

– nazwanie barw (dobrze posługiwać się językiem plastyków lub różnicować przez porównywanie z naturą, np. zieleń wiosenna, chromowa, groszkowa, czerwień malinowa, siena, umbra)

kontrasty

– walorowe / temperaturowe / dopełnieniowe / brak

plany barwne

– czy są zróżnicowane według tradycyjnych reguł perspektywy malarskiej – bliżej ciepłe tony, dalej chłodniejsze, a na trzecim planie najchodniejsze

pojęcia

– kolor lokalny (w świetle i cieniu jest ta sama barwa, która ulega tylko ściemnieniu lub rozjaśnieniu)
– autonomia kolorystyczna światła i cienia (cienie i światła mają własny kolor)
– dywizjonizm (zasada estetyczna polegająca na wprowadzaniu do obrazu barw w czystej postaci, nie mieszanych na palecie, które dopiero w oku widza zlewają się w pożądany ton, np. w obrazach impresjonistów, Paula Signac’a, Seurat’a
– prymat gry barwnej nad czynnikami budowy obrazy

ŚRODKI EKSPRESJI I WYRAZ DZIEŁA

Punkt ten można rozumieć dwojako. Z jednej strony należy napisać, czym obraz przemawia do widza, czyli jakie są podstawowe środki wyrazu artystycznego, no. obrazy Rubensa przemawiają znakomitą kolorystyką, dynamizmem ujęcia, a Van Gogha ostrymi zestawieniami kolorystycznymi, wyrazistym duktem pędzla, bogatą fakturą.
Każde dzieło ma właściwe artyście (a często stylowi i epoce, w której powstało) środki ekspresji. W punkcie tym trzeba właśnie dowieść, jakie cechy identyfikują to dzieło, ale bez podawania nazwy stylu. Wykorzystać można podane poniżej pojęcia, ale uwaga! – tylko te, które charakteryzują to dzieło. Może zaistnieć sytuacja, w której wykorzystuje się do identyfikacji pojęcia wcześniej wykorzystane, np. w przypadku dzieł Caravaggia w rubryce „światłocień” pojawia się informacja, że występują ostre kontrasty światłocieniowe, a w rubryce „środki ekspresji”, że ostre kontrasty światłocieniowe są najważniejszym środkiem wyrazu w dziełach tego artysty

– plama barwna
– linia (kontur)
– światło
– faktura (dukt pędzla)
– studyjny rysunek wypełniony kolorem
– iluzja rzeczywistości / brak
– określona barwa
– prymat koloru nad innymi środkami budowy obrazu
– sposób podkreślenia formu
– idealizm / realizm przedstawienia

Z drugiej strony ekspresja dzieła jest to pewien dramatyzm przedstawienia, oddany za pomocą gestów, mimiki twarzy, dynamicznego układu postaci, itd.  

OPIS POSTACI

– jednofiguralna / wielofiguralna
– postaci wyodrębnione / silnie zarysowane / słabo zarysowane
– postaci statyczne / dynamiczne
– ruch jednokierunkowy / wielokierunkowy